عوامل اصلی در تغییر رنگ کاغذ کتاب ها

روزنامه ها و بریده کاغذها پس از مدتی زرد و شکننده می شوند. عوامل اصلی که باعث فساد و خراب شدن کاغذ می شوند اکسیداسیون و هیدرولیز اسیدهای کاغذ به وسیله مواد شیمیایی موجود در آن یعنی اکسایش خفیف «لیگنین» است. یکی از ترکیبات موجود در دیواره سلول های گیاهی که به مقدار زیاد درکاغذ وجود دارد همان چیزی است که باعث زرد شدن روزنامه ها می شود. در این میان الیاف سلولز موجود در کاغذ که مسئول استحکام و انعطاف پذیری آن هستند به وسیله واکنشی که بر اثر گرما میان اسیدها رخ می دهد بریده بریده می شوند و این کاغذ را ترد و قهوه ای رنگ می کند، به طوری که با خم شدن می شکند. برای جلوگیری از این واکنش ها باید روزنامه ها را در جایی سرد، تاریک و خنک قرار دهید.

عوامل شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی می‌توانند باعث از بین رفتن یک کاغذ شوند. آنچه کهنگی طبیعی کاغذ نامیده شده، اصولاً نتیجه تأثیرات آهسته و تدریجی عوامل مخرب فیزیکی و شیمیایی است.

حالت اسیدی یا قلیایی کاغذ دارای اهمیت بسزایی می‌باشد. کاغذهای اسیدی عمر کوتاهتری دارند زیرا اسید به الیاف کاغذ که از « ملکولهای بسپار» سلولز درست شده، حمله می‌کنند و موجب قطع بعضی از اتصالات این « زنجیر بسپار» می‌شود. حالت اسیدی همچنین باعث خنثی‌سازی مواد افزودنی خشک‌ کننده که در چاپ لیتوگرافی به کار می‌رود، می‌شود. زوال کاغذ توسط اسید از پیدایش سایه‌های زرد رنگ بر روی کاغذ نمایان می‌شود.

منابع اصلی اسید موجود در کاغذ عبارتند از دی اکسید گوگرد موجود در هوای آلوده، لیگنین (C41H32O6)آهارهای راتیانه- زاج KAL(SO4)2.12H2O (که در سیستم‌های کاغذسازی برای کنترل PH و به عنوان یک منبع آلومین برای رسوب دادن آهار و رزین به عنوان یک عامل نگهدارنده مصرف می‌شود)، باقی مانده مواد شیمیایی سفیدکننده، مرکب مازو و آهن و انتقال اسید از مواد دیگر.

 به منظور جدا کردن راتیانه از خمیر کاغذ از زاج استفاده می‌کنند. فعل و انفعالات اسیدی زاج و اکسیداسیون راتیانه سبب تیرگی رنگ و شکنندگی بسیاری از کاغذهای ماشینی می‌شود از این رو می‌توان زاج را یکی از عوامل پیدا شدن مواد اسیدی بر کاغذ برشمرد.

 در کارخانه‌ها کاغذ را به جهت اطمینان از نبودنِ مواد سفیدکننده ته‌نشین شونده کنترل کیفی می‌کنند در صورتی که مواد ناخالص کاملاً از خمیر کاغذ گرفته شود و از کاغذ به صورت صحیح استفاده شود پس از گذشت زمان، بسیار  تمیز و سالم باقی می‌ماند.

از راههای مقابله با مشکل اسیدی شدن، تولید کاغذهای قلیایی می‌باشد، یعنی کاغذهایی با PH=7 یا بالاتر. امروزه تولید این کاغذها رو به فزونی گذاشته زیرا از جهت اقتصادی مقرون به صرفه است و به لحاظ کیفیت و تأثیر آلودگی محیط زیست مناسب ‌تر می‌باشد. رنگدانه‌ها به ویژه کربنات کلسیم از لحاظ اقتصادی از الیاف سلولزها ارزانتر هستند و کاربرد بیشتر کربنات کلسیم یعنی تولید بیشتر کاغذ با دوام.

منشأ قارچ یا باکتری، می‌تواند به جهت عفونت ابتدایی به دلیل آلوده شدن کاغذ به قارچ در هنگام ساختن خمیر آن روی دهد و یا عفونت ثانوی که بعد از زمان ساخت مواد اولیه کاغذ، میکروارگانیسم‌ها به آن حمله می‌کنند، باشد. در بیشتر مواقع می‌توان قارچ یا باکتری را به صورت لکه‌های صورتی، سیاه و یا زرد رنگ روی کاغذ مشاهده نمود.