واکنش پذیری فلزات واسطه از چپ به راست چه تغییری می کند؟

شیمی عناصر واسطه بسیار پیچیده است و نمی‌توان یک قانون کلی ارائه نمود که میزان فعالیت و واکنش‌پذیری عناصر فلزات واسطه را در گروه و دوره نشان دهد. فلزهای واسطه به دو دسته‌ی فلزات واسطه‌ دسته‌ی d و فلزات واسطه دسته‌ی f طبقه‌بندی می‌شوند. گروه اول شامل فلزات واسطه سری اول و دوم و گروه دوم شامل فلزات واسطه‌ سری سوم و چهارم، لانتانیدها و اکتینیدها است. بجز عناصر واسطه‌ی گروه 12B یعنی روی، کادمیم و جیوه، فلزهای واسطه‌ی دیگر دماهای ذوب و جوش، گرمای نهان تبخیر، چگالی، سختی، انرژی پیوستگی … نسبتاْْ بالایی دارند ( در بین آنها تنها جیوه در شرایط معمولی مایع است). شدت این خواص در عنصرهای واسطه‌ی میانی هر سری چشمگیرتر می‌شود و در عنصرهای گروه 6B ، گروه کروم، به بالاترین حد خود می‌رسد.

به عنوان مثال در سری اول عناصر واسطه، منگنز و آهن به سهولت واکنش‌پذیرند ولی بقیه عموماْْ در دمای عادی غیرفعالند.

کلیه‌ی فلزات واسطه در گرما با هالوژنها، گوگرد و دیگر نافلزات ترکیب می‌شوند. از نظر خواص مکانیکی، فلزات واسطه عموماْْ انعطاف‌پذیرند و قابلیت تغییر شکل دارند و خصلت چکش‌خواری، صیقل‌پذیری، تورق و مفتول شدن آنها بسیار زیاد است.

اما همانطور که گفتیم در مورد فعالیت شیمیایی و واکنش‌پذیری، در فلزات واسطه یک روند کلی مشاهده نمی‌شود. به عنوان مثال تمام فلزات واسطه سری اول به غیر از مس و وانادیم، با اسید سولفوریک رقیق و اسید هیدروکلریک وارد واکنش می‌شوند و نمک سولفات یا کلرید و گاز هیدروژن تولید می‌کنند. همچنین تمام فلزات واسطه به غیر از طلا و پلاتین، با محلول غلیظ اسید سولفوریک و نیز اسید نیتریک وارد واکنش می‌شوند.

عنصرهای واسطه‌’ سنگین نسبت به عنصرهای واسطه‌ی اول هم‌گروه خود، تمایل بیشتری به تشکیل کاتیونهایی با اعداد اکسایش بالاتر دارند. حالتهای اکسایش 2+ و 3+ که بیشتر در عنصرهای واسطه‌ی سری اول اهمیت دارند، در عنصرهای واسطه‌ی سنگین کمتر متداولند. مثلاْْ برای کروم، پایدارترین و متداولترین حالت اکسایش آن 3+ است، درحالیکه برای تنگستن و مولیبدن این حالت متداول نبوده و حالت پایدارتر برای آنها، حالت اکسایش 6+ است. به طور کلی، در گروههای واسطه هر چه از بالا به پائین برویم، عدد اکسایش بالاتر پایداری بیشتری پیدا می‌کند.

به طور کلی می توان گفت اگر واکنش پذیری فلزات واسطه را برای دانش اموز میخواهیم بگیم بهتر است بگوییم از روند منظمی تبعیت نمی کند وبیشتر شرایط فردی انها راباید ملاک عمل قرار داد مثلا سه فلز نجیب طلا پلاتین و پالادیم وکمی هم نقره در گروه ۱۰ و ۱۱ قرار دارند در حالی که عناصر گروه ۳ چه واسطه و چه واسطه داخلی همگی فعالند وبا اب واکنش داده به ارایش گاز نجیب می رسند