ایا تمام تعادل ها از اصل لوشاتلیه پیروی می کنند؟
با توجه به اینکه تغییر غلظت و فشار را با تغییر Q شرح می دهیم تغییر دما را نمی توان با تغییر Q شرح داد، زیرا دما ثابت تعادل را تغییر می دهد و امکان مقایسه Q را ب K قبلی وجود ندارد باید باK جدید مقایسه شود.
اصل لوشاتلیه از چند جنبه درتعادل قابل کاربرد است 1 غلظت 2 فشار 3 دما . بسته به نوع واکنش وحالت فیزیکی اجزای تعادل تفسیر آن متفاوت است، مثلا در تعادلات گازی که تعداد مول گازی دو طرف برابر است ودر محلول ها فشار تاثیر ندارد، در محلول ها وگاز ها غلظت تاثیر دارد ودر اغلب واکنشها دما تاثیر دارد به جز واکنش استری شدن وانحلال نمک طعام درآب که تاثیر دما اندک است. هر تغییری در غلظت چه ناشی از افزایش غلظت یکی از مواد یا همه مواد ویا ناشی از تغییر فشار یاحجم ظرف تعادلی را می دهد که ثابت تعادل تغییر نمی کند ولی غلظت های تعادلی تغییر می کند. امادر مورد تغییر دما هم غلظت ها تغییر می کند هم ثابت تعادل
CaCO3--------- CaO+CO2 k= CO2
K ثابت این تعادل با فشار تغییر نمی کند بلکه با دما تغییر می کند. بافشار فقط تعادل جابجا می شود. اگر دما ثابت باشد فشار را کم یا زیاد کنید تعادل به راست یا به چپ جابجا می شود. ولی تغییر فشار گاز بدون دستکاری حجم ظرف یا فشار خارجی فقط ناشی از تغییر دما است. اگر حجم تغییر کند فشار تغییر نمی کند و اگر تغییر کند طبق رابطه بالا K تغییر می کند فشار گاز کربن دی اکسید در این معادله مساوی غلظت گاز کربن دی اکسید است ونمی تواند K ثابت تعادل راتغییر دهد. ثابت تعادل فقط با دما تغییر می کند.
افزایش فشار CO2 انحلال پذیری آن را طبق قانون هنری زیاد می کند، غلظت گاز با فشار گاز متناسب است.
در واکنش بالا اگر مقداری آب اضافه کنیم تعادل به کدام سمت جابجا می شود؟
آب در ثابت این تعادل نقشی ندارد و جابجایی ایجاد نمی کند، چون به شکل خالص است و اگر به شکل بخار بود اثر داشت
اثر آب بخاطر تغییر غلظت به شرطی که افزودن آب دما را تغییر ندهد چندان روی رنگ تعادل اثر ندارد ولی اگر دما تغییر کند اثر دارد. مقدار زیاد آب تغییر غلظت قابل ملاحظه است. اگر اب هم دما اضافه کنیم غلظت محلول کم می شود پس باید تعادل به چپ جابجا شود تا کاهش غلظت را تعدیل کند. چون جابجایی به چپ یا راست با افزودن آب کم اتفاق میافتد شدت رنگ خیلی تغییر نمی کند اثر دما محسوس تر است
چرا این تعادل با افزایش دما به سمت به چپ جابجا می شود؟ چون Q از Kبیشتر می شود باید به سمت چپ برود.
اثر دما در جابجایی به چه دلیلی است؟
از انجا که در واکنشهای تعادلی رفت وبرگشت بنیادی در نظر گرفته می شوند تغییر دما به خاطر تشکیل کمپلکس با لیگاند ضعیف است البته کمپلکس سمت چپ هشت وجهی وسمت راست 4وجهی است. اگر حجم این سامانه کاهش یابد فشار گاز افزایش می یابد وطبق اصل لوشاتلیه تعادل به سمت چپ جابجا می شود وچون K فقط تابع دما است باید فشار گاز CO2کاهش یافته وبر خلاف اصل لوشاتلیه به فشار اولیه برسد تا مقدار K ثابت بماند.
در یکی از موارد واکنش تولید آمونیاک در دما و فشار ثابت اگر نیتروژن را اضافه کنیم به گونه ای که مول آغازی نیتروژن 0.5 بیشتر شود علی رغم اضافه کردن نیتروژن تعادل بر خلاف اصل لوشاتلیه به سمت چپ جابه جا می شود.
